Rua savaş uçağı sınır ihlali nedeniyle angajman kuralları uygulanarak düşürüldü, Türkiye tarafından gözlemlendiği kadarıyla uçak düşürüldükten kısa süre sonra iki helikopter, muhtemelen enkazın lokasyonunu belirlemek ve paraşütle atlayan pilotları almak için bölgede seyir yaptılar... Aynı görüntülerde, Türkmen silahlı güçlerinin paraşütle inmeye çalışan pilotları taradıkları görüldü (normal bir savaş söz konusu olsa, savaş suçu sayılır, ama ne olduğu belli olmayan fiili bir durum var...)

Vietnam savaşını anlatan filimlerden çok bilindik sahnelere bire bir uyuyor... Angajman kuralları uygulaması konusunda egemen devletin muhtariyeti var. Sınır ihlalleri, özellikle, kuralsız, harp benzeri çatışma bölgelerine mücavir alanlarda sürekli gündemde. Suriye toprakları uzun zamandır, bölgenin en yoğun çatışmalarına sahne oluyor...

Manzaraya bakılınca, bir tarafta, terörist unsurları besleyen ve kendi halkına şiddet uygulayan bir despot devlet Suriye, ona destek veren, Güvenlik Konseyinde veto hakkı olan bir süper güç Rusya ve bölgenin en eski devlet geleneğine sahip, nükleer güç olma eşiğindeki İran...

Çin perde arkasından bu gruba dahil... Karşı tarafta ABD'nin başını çektiği koalisyon güçleri, körfez ülkeleri v.d Bu tablo bizatihi absürd bir uluslararası dehşet dengesine tekabül ediyor.

TÜrkiye, koalisyon güçleriyle beraber, ama, iç güvenlik ve sınır problemleri nedeniyle, iki arada bir derede durumunda. Tarihsel persekpektif bakımından bu karmaşık resim nereye oturtulabilir sorunu ilerde tarihçileri zorlayacak gibi...

Herkesin birbirine atarlandığı ve de aynı zamanda birbirinin cebinden leblebi yediği bu kargaşa, hergün biraz daha genişleyen bir ateşi körüklüyor...

Yakın geçmişte, Suriye'nin angajman kurallarının ihlali iddiasıyla bir keşif uçağımız Suriye tarafından düşürüldü, pilotlarımız hayatlarını kaybetti.

Sınır ihlalinin alan ve zaman bakımından boyutu ile angajman kuralları arasındaki ilişki, uygulamalarda netleşmiş değil. Keşif uçağımızın düşürüldüğü zaman, kasıt dışı, mekanik zorunluluklar nedeniyle kısa süreli bir ihlalin, angajman kurallarının katı biçimde uygulanması gerektirmeyeceği ve dolayısıyla, uçak düşürmenin orantısız bir uygulama olduğu itirazları yapılmıştı.

Rus uçağının düşürülmesi ile ilgili olarak da, Nato çevrelerinden, aynı doğrultuda değerlendirmeler yapılıyor, "sırır dışına kadar, ihlal yapan uçaklara eşlik etmek gibi", bir tedbirden bahsediliyor, gereksiz gerginliklerin önünü almak için bu hususların uygulama düzeyinin rasyonel esaslara bağlanması zorunluluğu ortaya çıkıyor.

Ege denizi üzerinde, hava sahası, FIR hattı (Ege denizindeki egemenlik hakkı) konularındaki ihtilaflar sürüyor. Yunanistan bütün uluslararası sözleşmeleri ihlal ediyor, 1931 yılında Krallık zamanında çıkarılmış bi kararnameye göre davranıyor. it dalaşı yapan Türk ve Yunan pilotları, neredeyse birbirlerinden makas alacak kadar samimi uçuşlar yapmalarına rağmen şimdilik ciddi bir sıkıntı doğmadı ama herhangi bir güvenlik garantisi de yok.

BM Güvenlik Konseyi geçenlerde, uluslarası topluma, BM şartı (anlaşması) gereklerini ileri sürerek, Suriye'deki terörist unsurlara karşı tedbirlerin yoğunlaştırılması çağrısında bulundu.

BM şartı, 1 maddesi amaç ve ilkeleri belirlerken, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına vurgu yapıyor ve uyuşmazlıkların, barışçıl yollarla, Adalet ve uluslararası hukukı ilkelerine uygun olarak çözümlenmesini öngörüyor.

BM şartı ne diyor, Suriye'de neler oluyor? Cumhurbaşkanı dünya beşten büyük derken, muhtemelen, hayallerle gerçekler arasındaki uyumsuzluğa da işaret ediyor...

Neylan Karaca