Osmanlı döneminin şartlarında olduğu gibi, kurtuluş savaşı ve sonrasındaki Türk-Sovyet ilişkileri sürekli bir sorun çözme düzleminde gelişmiştir.
Sovyetler, istiklal mücadelesine destek verdikleri zamnalarda dahi, Anadolu'da kendilerine özel bir ajandanın peşinde olmuşlardır.

Bolşevik devriminin kadroları, "iltihaksız ve tazminatsız sulh" ve " halklara azatlık" ilkesi sonucu,(bolşevikler bu nedenle, Elviye-i Selase de denilen, 1878 Osmanlı Rus harbinde Ruslara terkedilen Kars Ardahan Batum sancaklarını iade etmişti.)

Silah ve para desteğine karşılık, Ermenilere toprak verilmesi gibi taleplerde bulununca,
Sevr kıskacından kurtulmaya çalışan Ankaradaki Hükümet sürekli teyakkuz halinde olmak zorunda kalmıştır.

Daha sonraki dönemlerde, dış ilişkilerde ihtiyatı elden bırakmamak bakımından... Büyük devletler ile ilişki kurmak konusunda, (İnönü'ye atfen) "ayı ile yatağa girmek "benzetmesi yapılmış ve ayı'nın yatakta nasıl davranacağı konusundaki tereddütler ilişkilerin seyrinde etkili olmuştur!!

Bu nedenle, batı ile ilişkiler de askıya alınmamış ve hassas bir rotada olabildiğince paralel bir denge gözetilmiştir.

Rus uçağının düşürülmesi ile ilişkilerin kronolojisindeki en büyük kırılma yaşanmış ve gereksiz dozda bir sertliğin yine gereksiz bir süre devam ettirilmesi, kayıpların büyümesine ve "değerli yalnızlığın" sürdürülemez bir hale gelmesine neden olmuştur.

İstiklal mücadelesi veren Ankara Meclisi, daha vekiller heyeti'ni dahi seçmeden ve geçici idarecilerinin aldığı bir kararla 26 Nisan 1920'de, bir mektupla, "İhtilalci Rusya ile birlikte emperyalizme karşı müştereken mücadele azmini" bildirerek, resmi ilişkileri başlatmıştı.

Bugün de, "batı" tarafından, 15 Temmuz sürecinde dahi yalnız bırakılmış Türkiye, ilişkileri tamir ederek, Willy Brandt'ın 70'lerde, Abd egemenliğini kırmak için yaptığı gibi, (Sovyetler Birliğine ile ilişkileri normalleştirmek. "Ostpolitik".) yeni bir açılım deniyor ve de doğru yapıyor.

Doğu batı dengelerine ve uluslararası diplomasideki kodlanmasıyla "Ayı" ile ilişkileri "yatak" dışında sürdürmeye, de azami dikkat gerekiyor...




Halide Sanıvar