AYM'nin, gazeteciler ile ilgili kararı ve yeni yayınlanan gerekçesi üzerindeki tartışmalar hararetini arttırıyor.

Cumhurbaşkanı, muhtemelen Mit konusundaki hassasiyeti üzerinden konuya müdahil; Adalet Bakanı ise AYM'nin varlığını sorgular boyutlarda bir itiraz dillendiriyor.

Bireysel başvuru hakkı, Anayasa'da güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerden. AİHS ve buna ek, Türkiye'nin taraf olduğu protokoller kapsamında olan herhangi birinin, kamu gücü tarafından, ihlali iddiasının, incelenmesine imkan tanıyor.

AY madde 90 hükmü'nün (Uluslararası sözleşme hükümlerinin, iç hukukta öncelikle uygulanması gerektiği), bireysel başvuru yoluyla dava konusu yapılmasını sağlıyor.

Davanın esasınna bakan mahkemenin, temel hak gözetiminde zaafa düşmesi iddiasının, taraflarca, AYM denetimine sunulması ile aynı zamanda, AİHM'ye bireysel başvuru öncesi, bir filtre sağlanmış oluyor.

Esas hakkındaki dava sonuçlanmadan yapılan başvurular, bir tedbir talebi mahiyeti taşıyor. Son zamanlarda, adil yargılanma, uzun tutukluluk süreleri, tutuklu yargılanmada keyfiliğe varan uygulamalar, tedbiren incelenme taleplerini gündeme getiriyor.

Bu kapsamda yapılan incelemeler esasa ilişkin olmadıkları için, AYM yargılama usulleri hakkındaki kanunun m. 49 ve 50. maddeleri hükümleri uyarınca, gerekçe, sadece temel hak ihlaline münhasır bir mahiyette olmak zorunda.

Temel hak ve özgürlükler bakımından nihai uluslararası merci olan,
AİHM'de, içtüzüğün'ün 39. maddesi uyarınca, geçici tedbirler uygulanmasına dair kararlar verebilmektedir. Adil yargılanma hakkındaki tedbir kararları da mahkeme uygulamaları arasındadır.

Sonuç olarak, AYM'nin kararı, başvurucuların hak temelli talepleriyle sınırlı ve başvuru anına ilişkin bir tedbir kararı mahiyetindedir.

Esas mahkemesi, gündemine ve dosyasına hakim olarak, yargılama safahatine göre muhakemeyi yürütecek, esasa ilişkin bir karara varacaktır.

Tutuklu yargılanma, tutuksuz yargılanma tedbirleri üzerinden, mahkemeleri bu kadar şiddetli seviyede basınç altında tutmak, bizatihi adil yargılanma hakkını ihlal potansiyeli taşımaktadır.

Mualla Atakan